Phishing to jedna z najpowszechniejszych metod cyberoszustwa, której celem jest wyłudzenie poufnych informacji, zarówno loginów jak i haseł, danych osobowych czy finansowych. Atakujący podszywają się pod zaufane instytucje, firmy, a nawet współpracowników, wykorzystując fałszywe wiadomości e-mail, SMS-y czy strony internetowe. Skuteczność phishingu opiera się głównie na ludzkim błędzie i braku czujności. Dlatego tak istotne jest, by umieć go rozpoznać i nie dać się oszukać.
Fałszywa tożsamość nadawcy
Jednym z najskuteczniejszych sposobów, jakie stosują cyberprzestępcy w phishingu, jest podszywanie się pod zaufanych nadawców. Tożsamość nadawcy może wyglądać na pierwszy rzut oka zupełnie wiarygodnie, wiadomość może przyjść rzekomo od banku, urzędu skarbowego, firmy kurierskiej, a nawet od znajomego współpracownika. Jednak to, co wyświetla się jako nazwa nadawcy, nie zawsze odpowiada prawdziwemu adresowi e-mail, który stoi za daną wiadomością.
Częstą techniką jest stosowanie adresów e-mail, które łudząco przypominają oryginalne, różnią się jedną literą, użyciem myślnika zamiast kropki, dodatkową cyfrą lub nietypową domeną. Przykładowo, adres „[email protected]” może być łatwo pomylony z naszym prawdziwym „[email protected]”, zwłaszcza jeśli odbiorca nie sprawdzi dokładnie szczegółów. W jeszcze bardziej zaawansowanych przypadkach przestępcy wykorzystują technikę spoofingu, która pozwala sfałszować adres tak, by wyglądał na w pełni legalny, nawet jeśli wiadomość nie została wysłana z prawdziwego serwera.
Warto również zwrócić uwagę na język wiadomości. Nawet jeśli nadawca wygląda autentycznie, styl pisania może zdradzić oszustwo. Niecodzienne zwroty, nieformalny ton, brak personalizacji lub błędy językowe powinny wzbudzić podejrzenia. W przypadku jakiejkolwiek niepewności najlepiej nie odpowiadać na wiadomość ani nie klikać w żadne linki. Zamiast tego warto skontaktować się z daną instytucją niezależnie, np. dzwoniąc na oficjalną infolinię lub logując się na swoje konto bezpośrednio przez przeglądarkę.
Cyberprzestępcy liczą na automatyczne reakcje, dlatego kluczowe jest, by zwolnić tempo i przyjąć zasadę ograniczonego zaufania. Nawet jeśli wiadomość wygląda znajomo, zawsze należy sprawdzić pełny adres nadawcy, a także treść wiadomości i ewentualne załączniki pod kątem podejrzanych elementów. Ostrożność i nawyk weryfikowania takich detali mogą skutecznie uchronić przed utratą danych i poważnymi konsekwencjami finansowymi.
Podejrzane linki i załączniki
Wiadomości phishingowe niemal zawsze zawierają wezwanie do działania — kliknij link, pobierz załącznik, potwierdź dane. Ich zadaniem jest nakłonienie odbiorcy do kliknięcia lub otwarcia pliku, co może prowadzić do przejęcia danych, zainfekowania urządzenia złośliwym oprogramowaniem albo przekierowania na fałszywą stronę logowania.
Linki wykorzystywane w phishingu często są zakamuflowane. Pod przyciskiem lub hiperłączem kryje się adres, który tylko z pozoru wygląda na prawdziwy. W rzeczywistości prowadzi do witryny, która naśladuje wygląd strony banku, sklepu internetowego czy portalu społecznościowego, ale służy wyłącznie do przechwytywania wpisywanych danych, loginów, haseł czy numerów kart płatniczych. Co gorsza, taka strona może mieć nawet certyfikat SSL, więc przeglądarka niekoniecznie ostrzeże przed niebezpieczeństwem.
Oprócz linków, równie niebezpieczne są załączniki. Zdarza się, że podszywają się pod faktury, potwierdzenia zamówień czy dokumenty urzędowe. Ich otwarcie może skutkować zainstalowaniem trojana, keyloggera lub ransomware, który zaszyfruje dane na komputerze i zażąda okupu. Pliki o rozszerzeniach takich jak .exe, .js, .bat, a nawet .docx czy .pdf (z wbudowanymi makrami) mogą stanowić realne zagrożenie, jeśli pochodzą z niepewnego źródła.
Bezpiecznym nawykiem jest zawsze sprawdzanie, dokąd faktycznie prowadzi dany link. W przypadku wiadomości e-mail wystarczy najechać kursorem na odnośnik i spojrzeć na dolny pasek przeglądarki lub klienta pocztowego, by zobaczyć prawdziwy adres URL. Każda niezgodność, nietypowa domena, obcojęzyczne końcówki lub adresy zawierające losowe ciągi znaków powinny wzbudzić naszą natychmiastową czujność.
Błędy językowe i nienaturalny styl
Wiele prób phishingu zdradza język widomości, który często zawierają literówki, błędy gramatyczne lub dziwacznie skonstruowane zdania. Choć niektóre ataki są przygotowane bardzo profesjonalnie, wiele z nich nadal można rozpoznać po niestarannej formie. Oficjalna korespondencja od banków czy firm zwykle cechuje się wysoką jakością językową. Każda nieścisłość powinna wzbudzić naszą czujność.
Presja czasu i straszenie konsekwencjami
Typowym elementem phishingu jest próba wywołania stresu i pośpiechu. Przestępcy informują o rzekomym zawieszeniu konta, konieczności natychmiastowego potwierdzenia danych czy wykryciu nieautoryzowanego logowania. To klasyczny zabieg manipulacyjny: im szybciej zareagujemy, tym większa szansa, że nie zauważymy podstępu. Tymczasem prawdziwe instytucje nie komunikują się w ten sposób i nie wymagają natychmiastowych reakcji poprzez e-mail.
Nietypowe prośby
W wiadomościach phishingowych bardzo często pojawiają się prośby, które w normalnych okolicznościach nigdy nie powinny paść w wiadomości e-mail, SMS-ie czy komunikatorze internetowym. To właśnie te nietypowe żądania powinny zapalić czerwoną lampkę u każdego odbiorcy. Przestępcy, podszywając się pod pracowników banków, dostawców usług, a nawet przełożonych, próbują wymusić określone działania i zazwyczaj robią to tak, by wyglądało to na coś pilnego lub rutynowego.
Najczęściej próby te polegają na wyłudzeniu poufnych informacji. Może to być hasło do konta, kod autoryzacyjny SMS z banku, numer PESEL, skan dowodu osobistego, numer karty płatniczej czy dane logowania do firmowych systemów. Tego typu informacje nigdy nie powinny być przekazywane drogą elektroniczną. Żadne wiarygodne instytucje nie proszą o ich udostępnienie w wiadomości e-mail ani nie żądają ich w trybie natychmiastowym. Nietypowe prośby mogą także dotyczyć dokonania przelewu, zakupu voucherów, czy wysłania pieniędzy na „tymczasowe konto techniczne”. Często ofiary otrzymują wiadomości rzekomo od szefa, który twierdzi, że znajduje się w sytuacji awaryjnej i potrzebuje szybkiej pomocy finansowej. Czasem treść wiadomości bywa bardzo krótka i celowo pozbawiona szczegółów, po to, by ofiara nie zdążyła się zastanowić i zareagowała automatycznie.
Sygnałem ostrzegawczym powinna być również prośba o zalogowanie się na stronie, która nie wygląda znajomo lub która żąda dodatkowych danych, takich jak odpowiedzi na pytania bezpieczeństwa czy dane karty płatniczej. Tego typu działania mają jeden cel: wyłudzenie informacji, które później zostaną wykorzystane do kradzieży tożsamości, włamania na konto lub przejęcia dostępu do systemów firmowych. Należy pamiętać, że cyberprzestępcy często korzystają z kontekstu, np. aktualnych wydarzeń, kampanii podatkowych, przesyłek kurierskich czy sezonowych promocji, by uczynić swoje prośby bardziej wiarygodnymi. Umiejętne operowanie szczegółami sprawia, że fałszywa wiadomość może wyglądać wyjątkowo przekonująco.
Brak personalizacji
Wiadomości phishingowe często są ogólnikowe. Zamiast imienia i nazwiska pojawia się formuła typu „Drogi użytkowniku” lub „Szanowny Kliencie”. Brak personalizacji, szczególnie w przypadku komunikacji od firmy, która rzekomo zna dane odbiorcy, może być sygnałem, że mamy do czynienia z masowym atakiem phishingowym. Wiarygodne firmy, jeśli już wysyłają wiadomości, zwykle personalizują je i odnoszą się do konkretnego kontekstu (np. numeru zamówienia, nazwy firmy, stanowiska).
Nietypowa aktywność na koncie
Jeśli wiadomość informuje o logowaniu z innego kraju, zmianie hasła lub nowym urządzeniu i zawiera prośbę o kliknięcie w link, należy zachować szczególną ostrożność. Zanim podejmie się jakiekolwiek działanie, warto samodzielnie zalogować się na konto zaufanym kanałem (np. wpisując adres ręcznie w przeglądarce) i sprawdzić, czy takie działanie faktycznie miał miejsce.
Phishing to gra na emocjach – od zaufania po strach. Jego skuteczność opiera się na błędach użytkownika. Dlatego podstawową bronią w walce z cyberprzestępcami jest świadomość i ostrożność.
Zanim klikniesz – sprawdź adres nadawcy, link i styl wiadomości.
Nie reaguj impulsywnie – przestępcy liczą na pośpiech.
Regularnie aktualizuj oprogramowanie, stosuj dwuetapowe uwierzytelnianie i ucz się rozpoznawać techniki manipulacyjne.
Edukacja to najskuteczniejsza forma prewencji, szczególnie że phishing wciąż się rozwija i przybiera coraz bardziej wysublimowane formy. Podziel się tymi zasadami w swoim zespole lub firmie, bo cyberbezpieczeństwo zaczyna się od ludzi.
Chcesz żeby Twój zespół był bardziej świadomy i wyczulony na ataki pishingowe oraz wszelkiego innego rodzaju działania manipulacyjne, zachęcamy do zapoznania się ze szkoleniami EduHezo i kontaktu z nami.
O autorze: Marcelina Fusiek
Specjalista ds. marketingu
Od ponad 10 lat zajmuje się marketingiem. Jej doświadczenie wywodzi się z agencji reklamowej, gdzie poznała dziesiątki branż i pracowała nad wizerunkiem niezliczonej liczby firm. Biegła w wielu obszarach marketingu B2B.
